Tourniquets & electronische kaartjes

In Nederland is men druk bezig na te denken over de mogelijke invoering van tourniquets op stations en de electronische OV-kaart. Ook wereldwijd gaan de ontwikkelingen snel en worden steeds meer OV-systemen uitgerust met tourniquets en electronische ticketsystemen. In het onderstaande leest u waar u in de wereld tourniquets en electronische OV-kaartjes kunt vinden en waar deze faciliteiten worden gecombineerd.

Tourniquets
Bij metrobedrijven zijn tourniquets eerder regel dan uitzondering. Met uitzondering van Nederland en onder andere Duitsland hebben bijna alle metrosystemen tourniquets die automatisch de geldigheid van het vervoerbewijs controleren en de toegang tot het perron en/of uitgang kunnen blokkeren of vrijgeven. Bij de spoorwegen worden tourniquets relatief weinig toegepast en vinden we met name voorbeelden op light rail en commutertreinsystemen. Een zo'n voorbeeld is C2C in Londen.

Electronische ticketing
De toepassing van electronische ticketing is op dit moment nog steeds vrij bijzonder. Wereldwijd vinden wij voorbeelden in ondermeer de gehele OV-systemen van Hongkong en Singapore, de metrosystemen van Washington D.C. en Parijs en de bussystemen van Nice, Perugia en Hanau. Volgens de Commission for Information Technologies and Innovations van de Union Internationale des Transports Publics (UITP) zullen we de komende jaren echter een ware opbloei van electronische ticketing zien. In maart 2001 waren er wereldwijd meer dan 70 projecten in voorbereiding (UITP, maart 2001). Deze projecten zouden zijn opgestart in Europese hoofdsteden (zoals Berlijn, Londen, Parijs, Rome en Moskou), in Azië (Singapore en Tokio) en op het Amerikaanse continent (San Fransisco en Mexico City).

Buitenlandse voorbeelden
De combinatie van tourniquets en electronische ticketing is binnen de OV-wereld ronduit zeldzaam te noemen. Als het al voorkomt dan zien we het bij klassieke metrosystemen (Guangzhou, Shanghai, RATP), regionale metrosystemen (BART, RER), light rail (LRT), commuter spoorwegen (JR East) en prestigieuze shuttle verbindingen (zoals Eurostar). De enige voorbeelden in de wereld van tourniquets in combinatie met electronische ticketing bij de spoorwegen vinden we in het Verre Oosten: bij de Kowloon-Canton Railway (KCR) in China, de Light Rapid Transit (LRT) in Singapore en de East Japan Railway Co. (JR East) in Tokyo.

Hongkong geldt internationaal gezien als pionier voor wat betreft de toepassing van smartcard technologie in het openbaar vervoer. Sinds augustus 1997 gebruikt men dan ook de zogenaamde Octopus-card als elektronisch ticket voor het vervoer per bus, tram, metro en light rail. Meer dan 90% van de 6,8 miljoen inwoners van Hongkong is in het bezit van de kaart (Noble, oktober 2001). Hierdoor is het direct ook het grootste smartcard project in de wereld. Naast het openbaar vervoer wordt de kaart inmiddels ook gebruikt als ‘chipknip’ voor de telefooncel, fotokopieerapparaten en voor het kopen van frisdrank of een dagblad uit een verkoopmachine. De kaart wordt geaccepteerd door parkeermeters en men kan er de toegang tot tolwegen, zwembaden en zelfs de paardenraces mee betalen. Winkels als 7-Eleven, Circle K, Maxim’s en Starbucks accepteren de kaart voor de betaling van aankopen en men is nu aan het experimenteren om de Octopuskaart met bestaande debit- en creditcard systemen te combineren (Bowen 2001). De techniek is inmiddels al zo verfijnd dat de kaart zelfs in horloges kan worden verwerkt.

Ook de Light Rapid Transit (LRT) in Singapore heeft sinds 13 april 2002 een operationeel systeem voor electronic ticketing (SLR Times, April – May 2002). In tegenstelling tot het systeem in Hongkong is de kaart in Singapore niet multi-functioneel en slechts beperkt tot het openbaar vervoer. De EZ-link card wordt gelezen door de BTS-poortjes van de LRT (light rail, 14 stations) en MRT (metro, 2 lijnen, 42 stations) en ET-cubes in de bus.

De East Japan Railway Co. (JR East) staat qua omvang bekend als het grootste spoorwegbedrijf in de wereld (Otsuka 2002). JR East heeft commuterlijnen, intercitylijnen en shinkansen hoge snelheidslijnen. Het systeem vervoert dagelijks zo’n 16 miljoen passagiers en omvat 1.709 stations en 7.538 kilometer rails. De vele commuters die van het systeem gebruik maken, konden tot voor kort met magneetkaarten door een BTS-poortje om het station in of uit te gaan. Sinds 18 november 2001 maakt men echter gebruik van een contactloze chipkaart de Suica (Connell 2001). Suica staat voor Super Intelligent Card en heeft in Japan dezelfde uitspraak als ‘watermeloen’ (oftewel Japan’s duurste en meest gewaardeerde vrucht). De toepassing van de chipkaart is vooralsnog beperkt tot de commuterlijnen van JR East en daarmee tot 400 stations. Op de lange afstandstreinen van JR East, in de metro en op de stations en treinen van de overige private spoorwegbedrijven in en om Tokio wordt de kaart (nog) niet geaccepteerd. Om deze reden blijft de toepassing vooralsnog beperkt tot zo’n 4 miljoen gebruikers. Het management van JR East overweegt om na gebleken succes de functionaliteit van de Suica te vergroten door de kaart uit te breiden met creditcard en chipknip-functies. Naast ticket voor de commutertreinen kan de kaart dan ook worden gebruikt voor bestedingen binnen de uitgebreide winkelcomplexen van JR East. Door de kaart te koppelen aan de mobiele telefoon hoopt men in de toekomst treinboekingen en -betalingen geheel op afstand te kunnen regelen.